Valkhof Pers » Denkruimte
Reflecties op universitaire idealen en praktijken
Dit is een ongerust boek. De auteurs protesteren, op uiteenlopende wijze, maar vanuit eenzelfde ‘geest’, tegen het feit dat de universiteit beheerst wordt door een logica die haar vreemd is: de logica van outputfinanciering, meetbaarheid, studeerbaarheid, efficiency, op wantrouwen gebaseerde managementmodellen, doorgeschoten marktdenken, zesjesmentaliteit, rankings en impactfactoren. Ze verzetten zich tegen het waanidee dat het onderzoeksproces en zijn resultaten te plannen en te voorspellen zijn. Zo’n logica leidt niet tot excellentie, maar tot middelmaat.
De kritiek in dit boek berust niet op een nostalgisch of romantisch beeld van ‘echt’ onderzoek of de ‘ware’ universiteit, maar op inzicht in de aard van wetenschappelijk onderwijs en onderzoek, de core business van de universiteit. Het is daarom niet verwonderlijk dat kwaliteit, creativiteit, vrijheid, verwondering en passie terugkerende thema’s zijn. Ook zijn er originele pleidooien te vinden om ongedisciplineerd denken, wereldburgerschap en integriteit bij studenten aan te wakkeren.
De toon die uit dit boek klinkt is bezorgd, maar het is geen klaagzang. Integendeel: het is een strijdbare oproep aan de universiteit en aan hen die haar bevolken om verantwoordelijkheid te nemen voor dat waar zij voor staan: nieuwsgierigheid naar hoe de wereld in elkaar zit en de wil om een concrete bijdrage te leveren aan de vorming van jonge mensen. Dit betekent ook: staan voor de politieke consequenties die zo’n visie binnen en buiten de universiteit heeft.
Kenmerkend is een invalshoek die nergens moraliserend wordt, maar wel een open oog heeft voor de reële morele dimensie van de universitaire wereld. Dat betekent dat ook wordt gekeken naar de kwaliteiten die studenten, medewerkers en bestuurders nodig hebben om verantwoordelijkheid te kunnen en durven nemen. Verschillende deugden worden besproken die het mogelijk maken een ‘voorbeeldig’ academicus te zijn, soms tegen de stroom in.
Dit is een boek voor op het nachtkastje – in de hoop dat de lezer ervan wakker ligt.
'In Denkruimte hebben de Nijmeegse filosofen Wouter Sanderse en Evert van der Zweerde een verzameling verstandige dames en heren gevonden die zich zorgen maken over de toekomst van ons denken, en vooral: de ruimte die er aan universiteiten nog is voor baanbrekend maar niet direct toetsbaar nuttig onderzoek. Met een mooie lezing van Ybo Buruma over de rechtspraak en de ethische waarden die daaraan ten grondslag (behoren te) liggen.'
– NRC Handelsblad
‘De auteurs in deze bundel willen een universiteit die deugt, die gebaseerd is op het besef dat ze een eigen maatschappelijke rol heeft, en daarmee ook een morele verantwoordelijkheid. Een deugende universiteit neemt studenten serieus als mensen die zich in een vormingsproces bevinden, stelt medewerkers in staat hun onderwijs en onderzoek uit te oefenen als beroep en roeping, en bevordert actief de wetenschappelijke integriteit. Universiteiten belijden deze idealen minstens nog met de mond. Knoop daarbij aan en geef het goede voorbeeld, zoals de auteurs in deze bundel hebben gedaan. Verplichte kost voor ieder die aan de universiteit komt werken of studeren.’
– Ruud Abma, docent aan de Universiteit Utrecht